یکی از چالش‌های خرید فرش جدید، سروکله زدن با
پرزها و کرکِ‌ِ فرش است. پرزدهی نه‌تنها ظاهر فرش را خراب می‌کند که با چسبیدن به
لباس شما و سایر وسایل، آرامشتان را برهم می‌زند. اتفاقِ غم‌انگیزتر زمانی رخ می‌دهد
که بعد از چند هفته، همچنان پرزدهی ادامه دارد و موجب آزار شما می‌شود. 😕 اگر از دست پرزهای فرشتان کلافه شدید، در این مطلب تکنیک‌های خلاص شدن از آن
را می‌آموزید.
پرز فرش که "خاو" یا "کُرک"
هم نامیده می‌شود، الیاف مویی باریکی است که از گره فرش باز شده است. این پرزها به‌راحتی
به کف پای شما، به موی سر و به لباس تن‌تان می‌چسبند و طولی نمی‌کشد که همه جای خانه
را پر می‌کند. البته سروکله زدن با پرز فرش تنها مشکل فرش‌های تازه خریداری شده
نیست. بعضی از فرش‌های قدیمی هم بااینکه بارها پاخورده و شسته شده‌اند، همچنان به
پرزدهی ادامه می‌دهند. پرزدهی را در همه انواع فرش، چه ماشینی و چه دستباف می‌شود
دید. البته که در فرش‌های ماشینی بیشتر اتفاق می‌افتد. اگر فرش ماشینی نو و
پانخورده باشد، تا مدتی پرزدهی آن طبیعی است. اما چرا؟ در ادامه متوجه می‌شوید.
علت پرزدهی فرش ماشینی چیست؟
پرزدهی در فرش‌های ماشینی بیش از فرش دستباف به
چشم می‌خورد. پرزدهی فرش ماشینی چندین علت دارد و در بیشتر مواقع کاملاً گذرا است.
جای خوشحالی است که بعد از مدتی سروکله زدن با پرزها، همه آن‌ها یک‌باره ناپدید می‌شوند.
کرک قالی به این دلیل ایجاد می‌شود که الیاف در دسته‌ی نخ یا گره خود شل می‌شوند. سپس
این الیاف رهاشده به سطح فرش می‌آیند، به لباس و سطوح مختلف می‌چسبند و مدتی مارا
اذیت می‌کنند. در واقع بررسی شدت پرزدهی فرش، یکی از راه‌هایتشخیص فرش اصل از تقلبی است. پرزدهی فرش ماشینی در
مواردی به ضعف نخ‌ریسی و فرآیند تولید و در موارد دیگر به کیفیت مواد اولیه مربوط
است. در ادامه درباره هرکدام از این دلایل بیشتر می‌خوانید.
کهنه شدن فرش
فرسایش می‌تواند یکی از دلایل اصلی پرزدهی فرش
ماشینی باشد. با افزایش عمر فرش، ساختار آن دچار شکستگی‌های جزئی شده که خود را به
شکل پرز فرش نشان می‌دهد.
مشکلات فنی
یکی از مهم‌ترین دلایل پرزدهی فرش، تنظیم نبودن
ماشین ریسندگی و مشکل در فرآیند تولید است. مثلاً درصورتی‌که دستگاه ریسندگی به‌خوبی
تنظیم نباشد، فرآیند بافت تاروپود فرش به‌خوبی انجام نمی‌شود. فرشی که با این گره‌های
شل تولیدشده و به خانه برده می‌شود، به‌سرعت شروع به پرزدهی می‌کند. با هربار پا خوردن
فرش، الیاف از گره‌های خود جداشده و به لایه رویی فرش می‌رسند. مورد فنی دیگر
مربوط به فرآیند آهارزنی فرش در کارخانه است. آهارزنی ناقص به‌جای اینکه به خواب
صحیح فرش کمک کند، موجب پرزدهی فرش می‌شود. رشته نخ‌های بلند در آهارزنی مهار نمی‌شوند
و بعداً به‌صورت پرز و کرک روی سطح فرش را می‌پوشانند.
شانه و تراکم
میزان شانه و تراکم فرش، رابطه‌ای همیشگی و معکوس
با میزان پرزدهی فرش ماشینی دارد. تراکم بیشتر فرش به معنای ظرافت بیشتر، کیفیت
بالاتر و بافت و گره‌های مقاوم‌تر است. بنابراین فرمول زیر همیشه و در همه‌جا قابل
استناد است:
شانه و تراکم بیشتر= پرزدهی کمتر
طبق این فرمول فرش‌های 700 شانه پرزدهی بیشتری
دارند. و یا فرش 1500 شانه پرزدهی کمتری نسبت به فرش 1200 شانه خواهد داشت.
جنس و کیفیت الیاف
این روزها اکثر فرش‌های ماشینی ایرانی را با الیاف
آکریلیک می‌بافند. نخ آکریلیک ظرافت و مقاومت بالایی دارد و فرش بافته‌شده با نخ
آکریلیک عمر و دوام بیشتری خواهد داشت. اما الیاف آکریلیک موجود در گره فرش ماشینی،
به‌محض پاخوردن به سطح فرش آمده و مشکل‌ساز می‌شوند. بالاخره هیچ گلی بی‌عیب نیست!
🌼 در فرش‌هایی که با نخ آکریلیک بافته شده‌اند، پرزدهی فرش کاملاً طبیعی است. البته
این مشکل موقتی است و پس از مدتی پاخوردن فرش، این مسئله به‌کل برطرف می‌شود.
چرا باید نگران پرزدهی فرش باشیم؟ و چرا
نباشیم؟
معمولاً برای فرش‌های ماشینی خصوصاً فرش‌های
آکریلیک پرزدهی بخشی از چرخه عمر آن‌هاست. از طرفی پرزدهی فرش خیال شمارا راحت می‌کند
که در فرش شما از الیاف پلاستیکی استفاده نشده. (فرش‌هایی که با الیاف پلاستیکی تولید
می‌شوند، پرزدهی ندارند). اما نگرانی شما باید ازآن‌جهت باشد که ممکن است پرز فرش
موجب آلرژی شود. خصوصاً اگر کودک خردسال یا فرد مستعد آلرژی در خانه دارید، باید بیشتر
حساسیت به خرج دهید. تا زمان اتمام دوره پرزدهی فرش، با راهکارهایی که در بخش بعدی
می‌خوانید از گسترش پرزها جلوگیری کنید.
10 راهکار برای از بین بردن پرز فرش
ماشینی
پرزدهی فرش مسئله آزاردهنده‌ای است. این مشکل در
فرش‌های تیره بیشتر از فرش‌های روشن به چشم می‌آید. برای کسانی که قصد خرید فرش
دارند اما نگران پرزدهی آن هستند، تنها یک پاسخ داریم. بهترین راه‌حل خرید فرش
ماشینی با الیاف 100% آکریلیکِ هیت ست شده آن‌هم از تولیدکنندگان معتبر است. الیاف
هیت ست شده طی فرآیندی، به‌وسیله بخار و گرما تثبیت‌شده و سپس ریسیده می‌شوند. فرشی
که با الیاف آکریلیک هیت ست شده بافته‌شده باشد، هم زیبایی و مقاومت بیشتری دارد و
هم پرزدهی آن کمتر است.
خوشبختانه امروز بیشتر فرش‌های موجود در بازار
از جنس نخ آکریلیک 100% و از نوع هیت ست شده هستند. الیاف آکریلیک برای مدت کوتاهی
پرزدهی خواهند داشت که تنها راه چاره کنترل آن به کمک روش‌های زیر است. به کمک این
روش‌ها سرعت پرزدهی را افزایش می‌دهید تا جایی که به‌کلی پرزها از ساختار فرش شما حذف
شوند. در ادامه با این روش‌ها بیشتر آشنا می‌شوید:
جاروبرقی
برای کاهش پرزدهی فرش ماشینی بهترین روش استفاده
مرتب از جاروبرقی است. حداقل دوبار در هفته روی فرش را در جهت خواب آن جاروبرقی
بکشید. این کار هم پرزهای فعلی را حذف می‌کند هم الیاف شلی که در آستانه بالا آمدن
هستند را به خود جذب می‌کند.
جارو دستی (نپتون)
جارو دستی به‌اندازه جاروبرقی عمقی پرزها را جمع
نمی‌کند اما برای تمیز نگه‌داشتن ظاهر فرش عالی است. قبل از کشیدن جارو دستی روی
فرش ماشینی، برس آن را کمی خیس کنید تا بهتر نتیجه بگیرید.
جاروهای چوبی
جاروهای چوبی هم در پاک‌سازی فرش شما از پرز
بسیار مفید هستند. البته ازآنجاکه جاروی چوبی مخزنی برای ذخیره ندارد، بهتر است
هنگام جارو کشیدن در و پنجره را باز بگذارید. به‌این‌ترتیب پرزها از محدوده خانه
شما خارج می‌شوند.
پارچه نمدار
استفاده از پارچه نمدار یک روش فوری برای جمع‌کردن
پرز فرش ماشینی است. پارچه‌ای تمیز را به‌آرامی در جهت خواب قالی بکشید تا پرزها
را به خود جذب کند. البته حواستان به جنس پارچه هم باشد که خودش ایجاد کرک نکند.
کیسه حمام هم برای این کار بسیار مناسب است.
چسب نواری یا کاغذی
یک تکه چسب پهن کاغذی یا نواری که قدرت چسبندگی
مناسبی دارد بردارید. آن را به‌آرامی روی قالی گذاشته، یک دقیقه نگه‌دارید. سپس آن
را از روی قالی بلند کنید تا پرزها را با خود به بالا بکشد. توجه داشته باشید که چسب
کاغذی قدرت و تأثیر بیشتری برای این کار دارد.
استفاده از پرزگیر لباس
اگر فرشتان زیاد پرز می‌دهد، یک پرزگیر رولی
لباس تهیه کنید. پرز گیر را در جهت خواب قالی با ملایمت بکشید تا پرزها را به خود
جذب کند.
فرچه پلاستیکی
این برس‌ها را مرطوب کرده و رشته‌های پلاستیکی
آن را با ملایمت در جهت خواب قالی بکشید. بعد از هر بار برس کشیدن، حتماً پرزها را
از سطح برس پاک کنید تا مجدد روی قالی برنگردد. لازم نیست نگران آسیب دیدن فرش
باشید، فقط این کار را با ملایمت انجام دهید.
شامپو فرش
شستن فرش با شامپو فرش مناسب یک راه‌حل عالی
برای جمع‌آوری و کاهش پرزهای فرش است. می‌توانید سالی چندبار این شستشو را انجام
دهید تا به‌مرور دوره پرزدهی فرش تمام شود.
دستگاه بخارشو
بخار آب کمک زیادی به کاهش پرزدهی فرش می‌کند. مخلوط
آب و سرکه را در مخزن بخار شو بریزید و در جهت خواب قالی حرکت دهید. استفاده از
بخار شو به‌تدریج میزان پرزدهی فرش ماشینی را کمتر و کمتر می‌کند.
کمک گرفتن از قالی‌شویی متبحر
در بعضی مواقع یک‌بار شست و شوی فرش توسط قالی‌شویی
تا حد زیادی پرزدهی آن را کاهش می‌دهد. حتماً فرش خود را به یک شرکت قالی‌شویی
مطمئن بسپارید تا بهترین نتیجه را بگیرید.
سؤالات متداول درباره پرزدهی فرش ماشینی
- آیا با تراشیدن لایه رویی فرش، می‌توان جلوی پرز
دهی آن را گرفت؟
قبلاً توضیح داده بودیم که پرزهای فرش از لایه
زیرین فرش ناشی می‌شوند و ربطی به لایه رویی ندارند. کرک فرش از نخ‌های خواب جدا
می‌شود و کم‌کم خود را به سطح فرش می‌رساند. بنابراین رویه تراشی فرش هیچ تأثیری
در کنترل پرزدهی ندارد.
- پرزدهی فرش کی تمام می‌شود؟
بسته به نوع الیاف، و فرایند ریسندگی فرش، این
زمان ممکن است از چند هفته تا چند سال متغیر باشد. در فرش‌های ماشینی آکریلیک با
نخ هیت ست شده پرزدهی زمان زیادی نمی‌برد و به‌تدریج کرک‌ها محو می‌شوند.
- آیا پرزدهی فرش ماشینی، باعث کاهش کیفیت فرش می‌شود؟
پرزدهی یک مسئله عادی در ارتباط با فرش است. خصوصاً
در فرش‌های هیت ست شده این موضوع به‌ندرت اتفاق می‌افتد. بااین‌حال پرزدهی باعث
کاهش ضخامت و نازک شدن فرش نمی‌شود. نه به آن سرعتی که شما تصور می‌کنید.
سخن پایانی
تا زمان تمام شدن دوره پرزدهی فرش از روش‌های
بالا برای حذف آن کمک بگیرید. توجه داشته باشید که پرز فرش می‌تواند موجب بروز
آلرژی و مشکلات تنفسی شود پس بهتر است آن را جمع و از محیط خانه دور کنید.